NetOO Nu

Op 14 maart 2023 bezochten drie NetOO-lede het Gala van een Krachtig Klimaat in TivoliVredenburg te Utrecht. Het gala was uitverkocht en volgens Jim Jansen, presentator, waren er al tickets te vinden in ticketswap, waar ze volgens zijn broer Dolf werden aangeboden tegen tickets van Susan en Freek. Twee zielen, twee gedachten. Zo ook van de drie bezoekende NetOO’ers. Zij schijnen hun licht op deze avond en geven vanuit hun perspectief de avond weer.

 

Iris van de Kamp:  

“Werk aan het tegengaan van klimaatverandering alsof je leven ervan af hangt.” Die uitspraak raakte me flink. Hij is afkomstig van Aniek Moonen, voorzitter van de jonge klimaatbeweging. Ze zat op het podium samen met Jan Terlouw. Ik denk dat ze bijna 70 jaar met elkaar schelen. Jan in het begin buiten adem van het trapje naar het podium. Aniek gaf hem een arm toen ze vanaf het podium weer de coulissen ingingen.

De grote zaal van Tivoli was uitverkocht, vol met mensen die geïnteresseerd zijn in de verhalen van wetenschappers over het klimaat, en in de manier waarop ze kunnen bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. In de loop van de avond verschoof de aandacht van ‘wat weten we’ naar ‘en wat moeten we dus gaan aanpassen in ons gedrag’. Er was vanzelfsprekend grote eensgezindheid, zowel over het ideaal als over de problematische weg ernaartoe. We proberen ons gedrag te veranderen voor de nieuwe generatie, maar veel mensen die in onze wereld aan de knoppen zitten, zijn onderdeel van de oudere generaties. Ze doen hun best, maar velen wekken toch niet de indruk dat ze dat doen ‘alsof hun leven ervan af hangt’. Terwijl dat voor de nieuwe generaties toch zeker het geval is. Waarom komt die boodschap voor de oudere generaties toch zo lastig binnen? Als je echt kauwt op die woorden, dan schrik je je rot. Alsof – je – leven – er – vanaf – hangt.

Terlouw sloot af met de woorden: “Wat er nu gebeurt, is erger dan wat we ooit hebben meegemaakt. Erger dan de Tweede Wereldoorlog, erger dan de pest-epidemieën.”

Ik vind het een fascinerende tweestrijd: tussen durven voelen hoe erg het is wat we nu meemaken, en onze oer-behoefte om hoopvol te blijven, het luchtig te blijven zien en het gezellig te houden. Onze behoefte om er een gala over te organiseren met feestelijke kleding. Waar we gelijkgestemden ontmoeten die hongerig zijn naar informatie, die de handen uit de mouwen willen steken en die de kin omhooghouden.

Zelf kocht ik misschien wel als eerste een kaartje. En ik stap dan toch ook na afloop met positieve energie de draaideur in naar de echte wereld waar ik weer een bescheiden steentje ga bijdragen.

We hebben – zag ik op het scherm in de zaal – nog 6 jaar, 129 dagen en 21 uur om ervoor te zorgen dat de klimaatopwarming beperkt blijft tot 1,5 graad. En ook dat was, las ik in het IPCC-rapport, een paar dagen later alweer achterhaald.

 

Harry Molkenboer:

Mijn vader, leraar Nederlands, zei tijdens mijn middelbareschooltijd ‘herhaling is de beste leermeester’. En dit bleef hij herhalen, tot vervelens toe. Hij had gelijk, natuurlijk, maar hielp het ook? Nu gebruik ik ter afsluiting van trainingen die ik verzorg vaak een spreuk van Aristoteles zoals ‘Wat men moet leren doen, leert men door het te doen’. De appel valt niet ver van de boom. Maar vertellen wat een ander moet doen gaat makkelijker dan zelf doen wat je eigenlijk zou moeten doen. Aldus nam ik deel aan het ‘Gala van een Krachtig Klimaat’. Slechts 2% van bevraagde Nederlanders blijkt niet op de hoogte te zijn van de klimaatverandering die zich voordoet en welke gevolgen dat heeft, zo werd ons verteld. En wat hoorden we in de eerste helft, juist dat en bij herhaling, steeds net iets anders, maar ik behoor tot de 98% die wel eens luistert en hoorde dus niets nieuws. Ik moest aan mijn vader denken, zo van ‘nu weet ik het wel hoor’. Ik houd van concrete handvatten, oplossingen, maar niet van radicalen die zich vastplakken aan een autoweg en eigenlijk ook alleen maar herhalen. Hoe extremer het gedrag, hoe minder ratio vaak wordt getoond; met stroop vang je meer vliegen dan met azijn. Goed communiceren is een specialisme. ‘Welke fossiel gebruikt nog fossiel’ zagen we op een geel bord met zwarte letters. Probeer het eens zonder zou ik zeggen, we hebben het nog jaren nodig. Dat is niet leuk, maar zeg niet dat het morgen al anders moet, dat gaat niet lukken.

Jan Terlouw, nu 91 jaar, een van de sprekers kwam met een voorbeeld uit 1952 toen in Londen door luchtverontreiniging, mist en daardoor heftige giftige smog in korte tijd 12.000 inwoners overleden; killersmog werd het genoemd, gedurende de periode van 8 tot en met 15 december. Het besef kwam dat er wat gedaan moest worden. Het probleem was duidelijk en in korte tijd ontstond wetgeving om luchtverontreiniging terug te dringen. Dwang dus, maar iedereen zag het probleem en begreep de oplossing. Een kwartje viel bij mij. Wetgeving is nodig waar ingrijpen door de overheid noodzakelijk is. Net zoals we thuis gingen werken in coronatijd en we een avondklok hadden.

20 jaar geleden zagen onderzoekers 300 beestjes op een wit kleed, en in 2022 nog maar 10. En weer viel een kwartje. Ik had het al eerder gehoord, maar toen viel geen kwartje. Twee foto’s van hetzelfde jaren-60/70-huis; de ene foto met het huis met een plant- en bloemrijke tuin, de andere foto met het modern opgeknapte huis maar nu met alleen zwart split rondom als tuin. Maar geen insecten meer, en dus geen vogels meer en dus …. En weer viel een kwartje. Ik wist het wel, maar toen viel geen kwartje. Dus toch de kracht van herhaling? Of was het de juiste toon in de communicatie?

Weet je als bij mij een kwartje valt, dan valt dat echt. Ik voel het precies rond mijn hart met een directe verbinding naar mijn hersenen, in een split second, wat direct leidt tot een intrinsieke motivatie. Mijn schoonzoon is hovenier en hij houdt bijen. Hij woont en werkt in het buitengebied van Twente, met zijn bijen gaat het nog goed, inderdaad nog goed. Ik heb hem gebeld (dinsdag 21 maart 2023): ‘Wil je mijn voortuin doen, zelf heb ik het even te druk, vervang een strook gras van 10 x 1,5 meter en zorg voor insectrijke bloemen’. Hij maakt een plannetje en hij komt.

Ik kan als persoon niet veel doen tegen klimaatverandering, zonnepanelen heb ik al, maar dat was vooral financieel aantrekkelijk. Maar als we allemaal iets doen helpt dat wel zo zei Jan Terlouw, scherp en erudiet. Ook dat is nu een kwartje geworden. Als mijn buren langskomen om te vragen wat er gebeurt in mijn tuin, wil ik een kwartje doorgeven. Misschien help het. Veel keuzes die ik heb gemaakt kwamen door kwartjes, die ineens vielen. Onder de douche, tijdens een autorit of door iets dat in een flits voorbijtrok, vaak hele kleine dingen of zoals nu in vooral de tweede helft van het Gala. Gevallen kwartjes geven bewustzijn en intrinsieke motivatie. Daar komen we verder mee. Heeft iemand nog een kwartje?

 

Sebo Boerma:

Vanaf het begin was het duidelijk. Deze avond geen zwaarmoedige toon, maar lichte, onszelf niet al te serieus nemende woorden, snelheid in de sprekers en een haast kinderlijke benadering van de zaal en de wetenschappelijke bevindingen. Niets mocht in de weg staan van een begrijpelijke boodschap. Maar naarmate de avond vorderde begon die toon mij steeds meer in de weg te staan. Mij bekroop een gevoel van ‘Don’t look up”. Laten we het wel leuk houden. En dat stond in schril contrast met de boodschap: we hebben nog maar zes jaar voor de 1,5 graad opwarming bereiken.

En daar stopt het niet. We zien in twintig jaar tijd het aantal vliegen op de Veluwe decimeren (300 in een netje op een zonnige dag in 2002, 10 in hetzelfde netje op dezelfde dag in 2022). En dat komt door bomen die ziek zijn waardoor luizen wegblijven en er dus geen voedsel is voor de vlieg, die weer voedsel is voor de spreeuw, die weer voedsel is voor …. Maar de vlieg bestuift ook planten die dus niet meer bestoven worden. Dit soort praktische tastbare voorbeelden, de persoonlijke verhalen, daar kwam wat mij betreft een boodschap binnen. Maar ook een bekende boodschap. Ik had gewenst dat we een stap verder waren gegaan. Een zaal vol activistische mensen, die het verschil kunnen maken, want we hebben verbinding nodig riep een psychologe, ook met de natuur riep een gedragsexpert. Hadden we niet ter plekke met de zaal een pact kunnen sluiten in plaats van een uiterst humoristische samenvatting van Dolf Jansen?

Ik meende een lichte teleurstelling in de ogen van Jan Terlouw te zien toen deze na acht minuten alweer van het podium moest. Wat had ik graag met hem voorop een daad gesteld. Met de inheemsen als onze gidsen al werkend aan het verhaal dat we over 70 jaar onze kinderen zouden willen vertellen over dit moment. Het moment dat we de ontwikkeling keerden. Maar nee, het bleef bij woorden, bekende woorden in een luchtig jasje, zodat we vermaakt werden en niet verontrust zouden worden. En weer rustig konden gaan slapen. Want stel je voor dat we echt even binnen zouden laten komen hoe ernstig het is.

Deze blog is de derde in een reeks rondom het twintigjarig lustrum van NetOO. We nemen geïnteresseerden graag mee in onze verkenning van de manier waarop we als onderwijskundigen bij kunnen dragen aan gedragsverandering voor een leefbare wereld.